Me mātua kōrero tātou mō te urutā, mō tēnei urutā, ā, mō te urutā whai muri anō hoki

E tinga ana kua mutu te tino taumahatanga o te urutā KOWHEORI-19. Koinei te wā mō te ako i ngā akoranga ā mua i te urutā whai muri mai – ahakoa tē mōhiotia āhea ka pā mai, ka pēhea hoki te kino. Kua tae ki te wā kia huritao tātou i tō tātou wheako o ngā āhuatanga i pā, kia āta whakaaro hoki mō te āhua o tā tātou aro atu ki tētahi aituā ōrite ā muri ake.

Ko te rongo pai kua tīmata kē te mahi o ‘te ako i ngā akorangaʼ. I te mutunga o tērā tau, i pānuitia e te kāwanatanga tētahi Royal Commission of Inquiry into COVID-19 Lessons Learned, Te Tira Ārai Urutā. He kaha tā Aotearoa urupare atu ki te KOWHEORI-19 ina whakatairitea ki ērā atu whenua, heoi anō, ehara i te mea nā konei me kaua tātou e huritao ki ngā mahi i mahia, ki ngā take i mahia ai. Hei tauira, mēnā e ōrite ana te āhua o te urutā whai muri mai ki te KOWHEORI-19, he aha ka taea te mahi rerekē, te mahi pai ake rānei? I taua wā tonu, ka taumaha ake pea te urutā whai muri – nō reira he mea nui kia tiro atu tātou ki ngā wheako ā-ao kia mārama ai ki tā rātou i ako ai ka pai ai pea te whakatinana mai i konei.

He nui ake te Uiui i te mahi o te tiro ki te whakaata tiro whakamuri. Ahakoa ka kīia pea te urutā KOWHEORI-19 he ‘pānga-1-ki-te-100-tau’, ka kite wheako tātou i ngā urutā anō ā muri ake nei. Arā tētahi āwangawanga pūtohe, he pūtake tōna, e piki haere ana te tūraru o ‘ngā urutā nui’ i runga i te aurara atu a te tangata ki ngā pūnaha hauropi māori, nā konei he nui ake te tūpono kia piki ake ngā huaketo ki te tangata. Nā konei, he mea nui kia whakarite wā tātou ināianei ki te tiro ki tō tātou wheako nō nākuanei, hei whakarite kua tino takatū tātou mō te āhua ka pahawa.

I pāngia te katoa i Aotearoa, ā, i pāngia anō ngā tini tāngata nō Aotearoa e noho ana i tāwāhi, e te KOWHEORI-19. He āhuatanga i whakakorea e tēnā, e tēnā o tātou mō te painga ngātahi. He pānga hōhonu ō ētahi o aua whakakorenga i taua wā, ā, ko ētahi ka karioi tonu: te ngaronga o ngā herekorenga, te ngaronga o te mahi, o te moniwhiwhi rānei, ā, ki ētahi, te mate taumaha, te hemonga atu rānei o tētahi tangata e arohaina ana.

Koinei te take he whānui te hōkai a te Uiui. Ka tiro atu mātou ki ngā mea katoa mai i ngā aukatinga paenga me ngā noho rāhui ki ngā hua mātauranga, ki te whakamahinga o ngā here kano ārai mate me ngā ārai kanohi, ki te aronga ki MIQ, ki te urupare oranga me ngā kaupapa here ā-ohaoha matua i whakaritea e te kāwanatanga, i te taha o te maha atu anō o ngā kaupapa hāngai-urutā.

Tae noa mai ki tēnei wā, ko tā mātou arotahi ko te whakahui me te tiro atu ki ngā tini tuhinga, ki ngā tini arotake hoki kua whakaputaina kētia, kua whakahaerehia rānei, ki konei i Aotearoa, ki whenua kē atu anō hoki. He tino nui te mōhiohio kua tīmata kē mātou ki te tātari atu, ka āwhina mai ki te whakamōhio i te Uiui.

Engari e ōrite ana te hiranga o te rongo mai i ngā tini whakahaere, i ngā tini hapori, i ngā tini tāngata takitahi puta noa i Aotearoa mō tō rātou whai wāhitanga mai, mō ō rātou wheako, mō ō rātou māramatanga i te urutā. Ko tētahi whakaarotau māku, mā aku hoamahi Kaikōmihana, mā Hekia Parata rāua ko John Whitehead, ko ngā hui me ngā kōrerorero e takunetia ana e mātou huri noa i te motu i a mātou e whakahaere ana i tēnei Uiui. He roa te rārangi tangata e whāia ana e mātou kia tūhono atu ki a rātou, ā, ka whakapau kaha mātou i te roanga atu o tēnei tau, i te tīmatanga hoki o tērā tau kia kōrero atu ki te tokomaha o ngā tāngata ka taea.

Ka whakahaere mātou i te Uiui mā te āhua ehara i te tautohe, e tautokona ai te tautohu i ngā akoranga matua, mā te whakarite kia māmā ai mā te hunga te whakapuaki mai i tō rātou wheako. Nā konei ko te āhua ka rapu mōhiohio, ka whakahui taunaki mātou, he iti iho te ōkawa i tō te whakatū i ngā rongonga tūmatanui, hei tauira. Ko tā mātou arotahi ko ngā āhuatanga ka taea e tātou te ako hei whakarite kia takatū mai a Aotearoa mō te anamata, kaua ko te tuku uapare, ko te rapu hē rānei.

Ka whai wāhi te katoa ki te whakaputa i ō rātou whakaaro, ki te whakapuaki mai rānei i tana kōrero. Hei tāpiri atu ki te huri haere a te Kōmihana, atu i te Noema ka tono mātou ki ngā whāurunga tūmatanui, ki ngā tāpaetanga hoki mai i te katoa. Ka wātea mai koe kia pēnei ai mā tā mātou pae tukutuku: covid19lessons.royalcommission.nz. Ka noho waiwai ō kōrero, ō wheako hoki ki tā mātou mahi, ka noho ki te taha o ā mātou kōrerorero ki te hunga hanga kaupapa here, ki te arotake torowhānui hoki o ngā āhuatanga i pai, o ngā āhuatanga kāore i pai i te wā o te KOWHEORI-19.

Ko te āhuatanga pōuri ka tū mai anō tētahi atu urutā. Ahakoa he mea manawarū tērā, kia tino pai tā tātou takatū me mātua kōrerorero e tātou ngā āhuatanga i pā, me te āhua o tā tātou urupare atu. Ko tā mātou whāinga ko te tiki mai i ngā akoranga ka tautohua ai e mātou hei āwhina ki te whakarite ka tino pai tā Aotearoa urupare atu ki te urutā whai muri mai, me te tiaki i te hauora, i te oranga hoki o te hunga katoa nō Aotearoa mā te āhua tino whaihua, tautika hoki ka taea.